Τα ρολόγια εκείνων που πρωταγωνίστησαν στον Αγώνα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, που μέτρησαν το χρόνο της προετοιμασίας αλλά και της διεξαγωγής του.
Τα ρολόγια που μέτρησαν κρίσιμες στιγμές, ώρες αγωνίας, αλλά και ώρες θριάμβου.
Τα ρολόγια του Αγώνα, στα χρόνια της Επανάστασης των Ελλήνων.
Κατασκευασμένα από σημαντικούς Οίκους ωρολογοποιίας, με προέλευση αγγλική, γαλλική, ελβετική ή αυστριακή, έχουν το καθένα τη σφραγίδα των τεχνολογικών επιτευγμάτων της εποχής του, αλλά καθρεφτίζουν και την αισθητική του κατόχου τους.
Ρολόγια που ταξίδεψαν από τη Δύση κι έφτασαν στις αγορές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήδη από τις αρχές του 18ου αιώνα, εποχή που στην ευρωπαϊκή συνοικία των ακτών του Βοσπόρου, διέμεναν ήδη αρκετοί Ελβετοί έμποροι και τεχνίτες ωρολογοποιοί, και υπήρχε ιδιαίτερη ζήτηση τόσο για εισαγωγή ρολογιών, όσο και για τεχνίτες ωρολογοποιούς.

Ρολόι τσέπης με τρεις κάσες και αραβικούς αριθμούς στο καντράν. Κατασκευάστηκε από τον αγγλικό οίκο Edward Prior το 1862 για την Οθωμανική Αγορά.	Ρολόι τσέπης με τρεις κάσες του αγγλικού οίκου George Prior, κατασκευασμένο για την Οθωμανική Αγορά. Χρονολογείται στα 1795.

Τα ρολόγια από διάσημους οίκους ωρολογοποιίας, εκτός από αντικείμενα προσωπικής χρήσης, γίνονται πολύτιμα διπλωματικά δώρα, αποτελούν αντικείμενο κύρους και υπεροχής.
Ενδεικτικές είναι οι μαρτυρίες που διασώζονται στα έγγραφα από τους Αγωνιστές για τα ρολόγια τους.
Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης στη διαθήκη του, που συνέταξε το 1827, παραγγέλνει: “Το τουφέκι μου και τα άτια μου να πάνε των παιδιών μου κι ώρα μου (το ρολόι μου)”.
Επίσης, ο Φιλικός και Αγωνιστής, προεστός των Πατρών Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος σε επιστολή που γράφει στη γυναίκα του της παραγγέλνει, μεταξύ άλλων, να φροντίσει να αποκτήσουν ρολόι τα μεγάλα παιδιά τους, ώστε να είναι συνεπή στις υποχρεώσεις τους.

Τα ρολόγια προσφέρουν πληροφορίες για την προσωπικότητα του κατόχου τους, αλλά και τη σχέση τους με τους δωρητές τους. Έτσι, το δώρο των Ελβετών στον Ιωάννη Καποδίστρια μαρτυρά την ευγνωμοσύνη τους στο πρόσωπό του,

Το ρολόι του Ιωάννη Καποδίστρια (J. F. Bautte & Moynier, 1827, Γενεύη). Δώρο ευγνωμοσύνης των εκπροσώπων της Γενεύης για όλα όσα τους πρόσφερε στη δημιουργία της ανεξάρτητης Ελβετίας. Ο Καποδίστριας είχε παραγγείλει να χαράξουν πάνω του το ρητό: «Τω τον χρόνον καλώς διοικούντι, οι τον χρόνον καλώς μετρούντες».

ενώ το δώρο του Καποδίστρια προς τον Κολοκοτρώνη φανερώνει την αμέριστη εκτίμηση του για κείνον.

Το δώρο του Ιωάννη Καποδίστρια στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη με επισμαλτωμένη θήκη που φέρει εγχάρακτη την απεικόνιση του συμβόλου της Αναγέννησης της Ελλάδος, τον μυθικό φοίνικα, με τη χρονολογία 1821 και τα αρχικά του δωρητή: ΙΑΚ.

Ανάμεσα στα ιστορικά τούτα ρολόγια, ξεχωρίζουν εκείνα με τις διπλές και τις τριπλές θήκες, τύπου «κρεμμυδιού», όπως το ρολόι του Μάρκου Μπότσαρη,

αλλά και τα απέριττα, λεπτά σε πάχος, κομψά ρολόγια, με πρωτότυπες για την εποχή τους σύνθετες λειτουργίες, όπως είναι ο δευτερεύων δείκτης που δείχνει τη θερμοκρασία με διαβάθμιση από τους 35° μέχρι και τους 80° της κλίμακας C. Reaumur, ή το ημερολόγιο με ξεχωριστό δείκτη μέτρησης ημερών του μήνα στην πλάκα, που δείχνουν ότι κάποιοι αγωνιστές υιοθετούσαν τις σύγχρονες τους τάσεις.
Τέτοια ήταν του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη του Ιωάννη Καποδίστρια, του Ανδρέα Μιαούλη.

Μικρές και μεγάλες καινοτομίες, ιδιαιτερότητες και διαφορετική αισθητική, αντανακλώνται με τρόπο γοητευτικό στη συλλογή των προσωπικών ρολογιών των αγωνιστών του 1821 και των πρωτεργατών του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, πολλά από τα οποία ανήκουν πλέον στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (στεγάζεται στην Παλαιά Βουλή) και προέρχονται όλα από τις δωρεές που έκαναν οι οικογένειες των αγωνιστών, κρατικοί φορείς και ιδρύματα στα τέλη του 19ου - αρχές του 20ού αι.
Το ρολόι τσέπης που φορούσε ο Μάρκος Μπότσαρης ήταν κατασκευασμένο από τον Άγγλο ωρολογοποιό Τζορτζ Πράιορ (George Prior), ο οποίος προμήθευε την οθωμανική αγορά και εν γένει τον ισλαμικό κόσμο. Συνεταίρος του (και πιθανώς αδελφός του) ήταν ο Εντουαρντ Πράιορ, που επίσης εξειδικευόταν στην αγορά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ρολόι κατασκευασμένο από τον Εντουαρντ Πράιορ φορούσε ο Κανέλλος Δεληγιάννης από τα Λαγκάδια Γορτυνίας. Είναι σαγηνευτική η σύνδεση του «1821» με την εκλεπτυσμένη ωρολογοποιία των ευρωπαϊκών οίκων που προμήθευαν την Ανατολή.

Το ρολόι τσέπης του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, από τον ελβετικό οίκο Du Bois & fils, που δραστηριοποιείται έως σήμερα, του Κολοκοτρώνη - το πλέον περίτεχνο, άξιο μακράς παρατήρησης, πλήρες με σφραγιδόλιθους και κουρδιστήρι, δώρο του Καποδίστρια ως ένδειξη τιμής,με προέλευση ελβετική και τον αναγεννώμενο φοίνικα, έμβλημα της ελληνικής πολιτείας. Παραγγελθηκε στην Ελβετία και στο χρυσό καπάκι του φέρει το έμβλημα της ελληνικής πολιτείας, τον αναγεννώμενο φοίνικα, πάνω από το έτος 1821. Πάνω από τον φοίνικα, υπάρχει σταυρός και αριστερά οι ακτίνες ανατέλλοντος ηλίου.

Το ελβετικό ρολόι του ίδιου του Ιωάννη Καποδίστρια, κατασκευή του περιώνυμου ελβετικού οίκου Bautte & Moynier, που είχε έδρα τη Γενεύη. Είναι η τελευταία φάση, μετά το 1804, του αρχαίου οίκου ωρολογίων και κοσμημάτων που είχε ιδρύσει ο Jean-François Bautte (1772-1837) που εξελίχθηκε σε πρωτοπόρο. Το κατάστημα του οίκου βρισκόταν στην κεντρική οδό της Γενεύης, Rue du Rhône, και υπήρχαν υποκαταστήματα στη Φλωρεντία και στο Παρίσι. Ο οίκος Bautte είχε επίσης πλούσιους πελάτες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στην Ινδία και στην Κίνα.

Το ρολόι τσέπης του Αγωνιστή από την Ύδρα, Λάζαρου Κουντουριώτη. Διαθέτει τρεις διαδοχικές θήκες, η μια εκ των οποίων είναι κατασκευασμένη από ταρταρούγα. Αποτελεί κομμάτι παραγωγής αγγλικού οίκου ωρολογοποιίας.	Ρολόγια τσέπης που ανήκαν στους Κανέλλο Δεληγιάννη (1), Θεόδωρο Κολοκοτρώνη (2), Ιωάννη Καποδίστρια (3) και Μάρκο Μπότσαρη (4). Από την έκθεση στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

Πολύ αξιόλογο, είναι ένα Αγγλικό ρολόι τσέπης από τον καταξιωμένο ωρολογοποιό George Prior, που φέρει στην εξωτερική του θήκη το οικόσημο του Λόρδου Βύρωνα. Το ρολόι που απεικονίζεται παρακάτω με τις θήκες του, κατασκευάστηκε στο Λονδίνο στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν η Αγγλία επωφελήθηκε από ένα ακμάζον εξαγωγικό εμπόριο στην Οθωμανική αυτοκρατορία και τις δυτικές επαρχίες της Ελλάδος, της Αλβανίας και των Βαλκανίων.
Ρολόγια τσέπης παρόμοια μ΄ αυτό ήταν πολύ δημοφιλή στην υψηλή κοινωνία της εποχής.

Επιχρυσωμένος μηχανισμός, περίτεχνα διακοσμημένος με ανάγλυφη γλάστρα με άνθη, που είναι ακόμα σε λειτουργία και συνοδεύεται από το κουρδιστήρι του.	Ρολόι - «κρεμμύδι» κατασκευασμένο από ασήμι και ταρταρούγα. Συνοδεύεται από την ασημένια αλυσίδα του και το κλειδί του.

Ασημένιο ρολόι τσέπης με το οικόσημο και τα αρχικά του μονήρη και αρκετά ιδιόρρυθμου Δ. Σολωμού που είχε κατασκευάσει ο τότε ονομαστός ωρολογοποιός Edward Prior στο Λονδίνο. Αποτελείται από δυο ασημένιες θήκες και την εξωτερική θήκη ταξιδίου και ο μηχανισμός είναι υπογεγραμμένος: Edw. Prior / London και με αριθμό: 45530. Το καντράν είναι επίσης υπογεγραμμένο και με αραβικούς αριθμούς, οι ασημένιες θήκες χρονολογημένες με το γράμμα «e» [1820], η μεσαία θήκη με εγχάρακτο το οικόσημο του ποιητή και τα αρχικά του: Δ. Σ. (η χάραξη πιθανώς έγινε στα Επτάνησα), διάμετρος εσωτερικής θήκης: 5 cm., εξωτερικής: 7,5 cm.

Το Νοέμβρη του 1827, ο Καποδίστριας, περιμένοντας στην Ανκόνα το αγγλικό πολεμικό που θα τον μετέφερε - κυβερνήτη πλέον, στην Ελλάδα, γράφει στον J. F. Bautte, τον καλύτερο ωρολογοποιό και κοσμηματοποιό της Γενεύης, και του ζητάει να κατασκευάσει για λογαριασμό του 6 ταμπακιέρες, 10 ανδρικά ρολόγια τσέπης και 3 ζευγάρια γυναικεία βραχιόλια, όλα χρυσά, σμαλτωμένα και με την παράσταση του αναγεννώμενου Φοίνικα και το μονόγραμμά του. Σκόπευε καθώς φαίνεται, προσφέροντάς τα σαν δώρα σε επιφανείς προσωπικότητες του τόπου, να προετοιμάσει το έδαφος για την καθιέρωση του Φοίνικα ως του επίσημου συμβόλου της Ελληνικής Πολιτείας. Στην επιστολή του προς τον Bautte σημείωνε εξάλλου ότι οι ταμπακιέρες θα έπρεπε να είναι όπως αυτή που κατασκεύασε για τον ίδιο ένα χρόνο πριν. Από την καταγραφή των αντικειμένων του Κυβερνήτη που έγινε μετά το θάνατό του, προκύπτει ότι από τα πολυτελή αντικείμενα που είχε παραγγείλει στον Bautte, είχε προλάβει να δώσει δυο ταμπακιέρες, πέντε ρολόγια και ένα ζευγάρι βραχιόλια. Σήμερα σώζονται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο μια ταμπακιέρα, δυο ρολόγια (χαρισμένα στον Θ. Κολοκοτρώνη και τον Ν. Ζαβιτσάνο) και ένα ζευγάρι βραχιόλια (γαμήλιο δώρο στη Φ. Τζαβέλα), ενώ μια δεύτερη ταμπακιέρα βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή στην Κέρκυρα.

Ρολόι ασημένιο τσέπης Zenith του αντιστράτηγου Ιωάννη Πιτσίκα (1881).	Ρολόι τσέπης με τρεις κάσες του οίκου Daniel de St Leu. Χρονολογείται στα μέσα του 18ου αιώνα. Προορισμένο για την Οθωμανική Αγορά φέρει στο καντράν αραβικούς αριθμούς.

Ρολόι τσέπης με τρείς κάσες "τύπου κρεμμυδιού" που ανήκε στον Λάζαρο Κουντουριώτη (1782-1858), πολιτικό από την Ύδρα, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επαναστάσεως. Είναι κατασκευασμένο στις αρχές του 19ου αι. από τον αγγλικό οίκο George-Charle για την Οθωμανική Αγορά. Από την αλυσίδα του εξαρτώνται μια μεταλλική σφραγίδα με τα αρχικά του κατόχου του και δύο κουρδιστήρια.

Aσημένιο ρολόι τσέπης με κλειδάκι για το κούρδισμα. Διάμ. 0,057 μ. (ΓΕ 8459) ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Ρολόι τσέπης με τρεις κάσες του αγωνιστή Κανέλλου Δελιγιάννη (1780-1862). Κατασκευασμένο από τον αγγλικό οίκο Edward Prior, για την Οθωμανική Αγορά στα 1860. Έχει αραβική αρίθμηση στο καντράν και ασημένιες κάσες διακοσμημένες με όστρακο χελώνας.	Ασημένιο ρολόι τσέπης του υπασπιστή του Όθωνα Xρήστου Xατζηπέτρου (1799-1869), ηγέτη της επανάστασης στη Θεσσαλία το 1854. Δωρεά πρίγκιπα Γεώργιου (ΓΕ 8312) ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Πόσο κόστιζε άραγε η αγορά ενός καλού ρολογιού στις αρχές του 19ου αιώνα;
Όπως λέει ο Μποζούρ στον “Εμπορικό πίνακα της Ελλάδος” που έγραψε το 1800, ένα καλό αγγλικό ρολόι, ρολόι-κρεμμύδι, έφτανε να κοστίζει 100 γρόσια. Πραγματικά μεγάλο ποσό, αν αναλογιστεί κανείς ότι μια αγροτική οικογένεια χρειαζόταν 20 με 40 γρόσια ετησίως για να πληρώσει τα δοσίματά της στην οθωμανική διοίκηση.
Κάποια ρολόγια βέβαια κυκλοφορούσαν σε χαμηλότερη τιμή: ο Τζορτζ Πράιορ διέθετε μια σειρά ρολογιών εκτός της σειράς παραγωγής του, με το όνομά του πάνω σε πολύ καλύτερη τιμή.

Έξοχη λεπτομέρεια του χρυσού ρολογιού τσέπης, ελβετικής κατασκευής, δώρου των εκπροσώπων της Γενεύης προς τον Καποδίστρια για τις ανεκτίμητες υπηρεσίες που της προσέφερε ως διπλωματικός εκπρόσωπος του Τσάρου Αλέξανδρου στο Συνέδριο της Βιέννης: Στο εσωτερικό μέρος της κάσας του διακοσμείται εγχάρακτα με γυναικεία μορφή (προσωποποίηση της Ελβετίας) που κρατά στο αριστερό της χέρι το σήμα της πόλεως της Γενεύης.

Ρολόι τσέπης με 3 θήκες του Λάζαρου Κουντουριώτη. Από το ρολόι κρέμεται με αλυσίδα ασημένια σφραγίδα που φέρει τα αρχικά του κατόχου. Χρονολογείται στις αρχές του 19ου αιώνα. © Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.